m-hekmat.com 2002-09-13 اين مطلب هنوز مقابله و تصحيح نشده است. جنگ، تئورى و "تئورى جنگ" 1 جنگ ايران و عراق يکى از آن تحولات سريع سياسى است که صرفنظر از عواقب و آثار عينى خود، از اين نظر نيز حائز اهميت است که استوارى تئورى و صحت و استحکام مبانى تاکتيکى جنبش کمونيستى ما را به بوته آزمايش مى سپارد. سير "مسالمت آميز" تکامل جنبش کمونيستى ايران، با جنگ ايران و عراق، جنگى که تاثيرات عميقى بر شرايط زيست و مبارزه طبقات جامعه بر جاى نهاده است، دستخوش تلاطم مى گردد. جريان مستمر و کمابيش رو به صعود طرد اپورتونيسم از صفوف جنبش کمونيستى، که خود را در نمونه هايى چون طرد اکثريت اپورتونيست مرکزيت سازمان چريکهاى فدايى خلق توسط اقليت انقلابى آن، قوت گرفتن جناح چپ در سازمان پيکار، آشکار شدن تدريجى گرايشات "اکثريتى" راه کارگر و روشن شدن نسبى محتواى راست عبارت پردازى هاى چپ رزمندگان، تجلى مى بخشيد، اينک به وقفه اى تعيين کننده دچار مى گردد. تعيين کننده، نه از آنرو که شرايط جديد از نظر عينى الزاما زمينه مساعدى براى پاگرفتن مجدد اپورتونيسم فراهم مى سازد، بلکه از اين نظر که اولا، دستاوردهاى تئوريک معدود و تثبيت نشده، اما بهر حال گرانقدر و حياتى جنبش به مخاطره مى افتد، و ثانيا، انحرافات کهنه قالب عوض مى کنند، مرزهاى سازمانى را درمى نوردند و در اشکالى جديد و عمدتا در دو شکل رجعت به اصل، رجعت به ناسيوناليسم خرده بورژوايى از يکسو، و آنارکو- پاسيفيسم، متکى بر فرماليسم تئوريک و الگوسازى از سوى ديگر، تظاهر مى يابند. 2 اين طبيعى است که رشد و تکامل آگاهى را ملاک رشد تکامل جنبشى بدانيم که مى خواهد و بايد که رهبر آگاه پرولتاريا باشد. گسترش کمى جنبش کمونيستى، در زمينه هاى مختلف انسانى، تشکيلاتى، فنى، مالى، تبليغاتى و غيره، بى شک نياز حياتى و شرط لازم ايفاى نقشى است که اين جنبش در پايان بخشيدن به حيات ننگين سرمايه دارى برعهده دارد، اما تمام اينها وقتى مکان واقعى خود را در سير تکامل جنبش پرولترى باز مى يابند که برنامه و تاکتيکى لنينى به حرکتشان درآورد و سمت وسوى فعاليت شان را تعيين کند. تاريخ جنبش کمونيستى مملو از نمونه هاى درهم کوبيده شدن سريع گسترده ترين امکانات و تشکيلات بدليل سلطه سياست اپورتونيستى بر آن و يا برعکس رشد و گسترش سريع امکانات و تشکيلات جريانات واقعا کمونيستى در مدتى بسيار کوتاه است. بدون دستاورد برنامه اى و تاکتيکى، دستاورد تشکيلاتى نمى توان داشت و بدون فکر پرولترى، هيچ بدنه اى در خدمت پرولتاريا به حرکت در نخواهد آمد. اما سير تکامل آگاهى مارکسيستى - لنينيستى نيز بنوبه خود سيرى است که در آن هر دستاورد تئوريک، و هر رهنمود برنامه اى و تاکتيکى که بر اين تئورى بنا مى کنيم، مى بايد تثبيت شده و محفوظ داشته شوند، در غير اينصورت، يعنى در صورتى که پيشروى ما متکى بر تثبيت قدم بقدم دستاوردها نباشد، در صورتيکه حلقه هاى رشد و تکامل يک به يک و در هر قدم تکميل نگردند، آنگاه نخستين ضربه غير منتظره مى تواند ما را نه يک حلقه، نه يک گام، بلکه دهها گام و تا سرحد نقطه صفر به عقب بازگرداند. 3 تاکتيکهاى انحرافى بخش اعظم جنبش کمونيستى در قبال جنگ ايران و عراق گواه غيرقابل انکارى است بر لاقيدى عميقى که جنبش ما در قبال تئورى، و سير ضرورى تکامل و تثبيت دستاوردهاى آن از خود نشان داده است. لاقيدى تئوريک، نه از آن رو که جنبش به تئورى نپرداخته است، بلکه از آن جهت که يا در اين تلاش دستيابى به اصول برنامه و تاکتيک لنينى اصولا مد نظر نبوده است، و يا آنکه سير تبديل تئورى به رهنمودى براى عمل آنچنان کند و لاک پشتى دنبال شده است که امروز، قريب دو سال پس از قيام، که جنگ ايران و عراق از احوال تئوريک ما مى پرسد، بضاعتى نداريم که عرضه کنيم، دو موضع انحرافى امروز در قبال جنگ ايران و عراق در جنبش طرح شده اند، اول سوسيال شوينيسم و ميهن پرستى خرده بورژوايى و دوم، آنارکوپاسيفيسم، يا سياست بى تفاوتى در قالب عبارات انقلابى مبنى بر ضرورت تبديل جنگ ايران و عراق به قيام و جنگ انقلابى داخلى، لاقيدى تئوريک حاکم بر جنبش را در هر دو زمينه، هر چند به درجات مختلف، مى توان به روشنى ديد: 4 ١) مورد اول، موضعى است که راه کارگر و رزمندگان اتخاذ کرده اند، (از آنجا که در اينجا صرفا به کمونيستها برخورد مى کنيم، کارى به "اکثريت" نداريم). اينجا حتى سخن بر سر اين نيست که چرا اين رفقا نتوانسته اند "تلاش تئوريک" يکسال و نيمه خود را بصورت اصول برنامه اى و تاکتيکى جمعبندى کنند تا همان راديکاليسم پوپوليستى متوسط شان را محفوظ بدارد و از پرتاب شدن ناگهانى و غير ارادى شان بدامان سياست صريح خوده بورژوايى جلو گيرد. بحث بر سر آنست که انحراف شووينيسم اصولا گريبانگير آن جرياناتى شده است که هرگز نتوانستند به سوسياليسم بمثابه يک علم برخورد کنند، جرياناتى که کوشيده اند از مارکس و انگلس و لنين فراتر روند، نوآورى کنند و در يک کلام "از خود ببافند". راه کارگر سمبل چنين شيوه برخوردى به سوسياليسم علمى است و رزمندگان از اين نظر از برخى رگه هاى راه کارگرى رنج مى برد. آنچه در مقطع آغاز جنگ ايران و عراق دستمايه تئوريک اينان بود، احکامى التقاطى، خود پرداخته و ناگزير متزلزل بود. آنگاه که جنگ ايران و عراق به ناگزير لبخند امتنان از خود را تا اطلاع ثانوى از چهره ايشان زدود و به جستجوى ريسمانى، خط مشى و رهنمودى براى اعلام موضع سريع کشانيدشان، تنها نقطه اتکاءشان، نه مواضعى که بدست آورده اند، بلکه مواضعى گشت که هنوز از کف نداده بودند. اينان "رجعت به اصل" کردند و روح خفته (و بايد گفت نيمه بيدار) پوپوليسم و ناسيوناليسم خرده بورژوايى را بلا اراده در خود بيدار ساختند، به يکباره از فراز دهها گام که لااقل مدعى بودند به جلو برداشته اند، پريدند و به همان عواطف انقلابى عموم خلقى اى که کمونيسم ايران ناگزير از دل آن برخاسته است، بازگشتند. اما اين عواطف، هر قدر هم که شجاعانه و انساندوستانه باشند، همچنان عواطفى پوپوليستى اند، و کسانى که علم مبارزه يک طبقه را جانشين آن ننموده اند، با جوشش عواطف خود تا تبديل به جانبازترين و دليرترين ميهن پرستان پيش خواهند رفت. در اينکه انحراف سوسيال شووينيستى، نه فقط برخلاء اصول برنامه و تاکتيک لنينى، بلکه بر غيبت کامل تئورى مارکسيستى بطور اعم، بنا شده است بيش از اين نيازى به تفصيل نيست. 5 ٢) اما در مورد آنارکو - پاسيفيسم وضع فرق مى کند. اين انحراف مشخص، که سازمان پيکار آن را نمايندگى مى کند، به اصرار پاى "تئورى" را به ميان مى کشد، اما اين نه تئورى مارکسيسم، که خواستار تحليل مشخص از شرايط مشخص است، بلکه مسخ مارکسيسم و تبديل آن به الگو پردازى است. مجموعه اى از احکام و مواضع تاکتيکى که در انتزاع از تفاوت موجود ميان شرايطى که اين احکام و مواضع در آن طرح و اتخاذ شده اند، با شرايط مشخص امروز ما، بگونه اى اختيارى عرضه مى شوند. فرماليسم پيکار در اينست که بجاى آنکه تئورى مارکسيسم را در خدمت تحليل شرايط مشخصى که جنگ را ضرورى و ايجاب کرده اند قرار دهد، از نفس جنگ، بمثابه يک مشاهده آغاز مى کند و در تئورى، بدنبال "فصل" مربوط به جنگ مى گردد، تا رهنمودهاى عملى خود را بلاواسطه از آن استخراج کند. کسى که گوش فلک را با فرياد "جنگ ادامه سياست است" کر کرده است چگونه در برخورد به جنگ، تئورى خود را فقط در مباحثات "پيشينيان" در مورد "جنگ" جستجو مى کند؟ آيا موضع پرولتاريا در قبال جنگ نيز نمى بايد ادامه موضع پرولتاريا در قبال سياست باشد که اين جنگ شکل قهر آميز ادامه آنست؟ و اگر چنين است آيا تئورى "مربوط" براى درک اين سياست هم باز تئورى "جنگهاى امپرياليستى" است؟ آيا "پيشينيان" خود چنين کرده بودند؟ آيا آنان براى درک و اتخاذ موضع پرولترى در قبال جنگهاى امپرياليستى، ابتدا اقتصاد عصر امپرياليسم و سياست مبتنى بر اين اقتصاد را نشناخته و در قبال آن موضع گيرى نکرده بودند؟ چگونه سازمانى که تا پيش از جنگ حتى شعار سرنگونى را نيز طرح نمى کند، امروز با بروز جنگ بين دو بورژوازى، که بزعم رفقاى پيکار ريشه در اختلاف منافعى مستقل از انقلاب ايران دارد، ناگهان نه تنها زمان را براى طرح شعار سرنگونى مناسب مى بينند، بلکه تا سرحد دعوت به سرنگونى نيز پيش مى روند؟ اين کدام تئورى است که جنگ را ادامه سياست مى داند، اما فقط براى بورژوازى؟! آيا جنگ داخلى "عادلانه" پرولتاريا نيز نبايد ادامه سياست او باشد، و اگر چنين است آيا امروز شرايط عينى و ذهنى لازم براى آنکه اين سياست هم بگونه اى قهر آميز دنبال گردد فراهم اند؟ چرا پيکار براى اتخاذ موضع مثلا به اين حکم تئوريک بزرگان رجوع نکرد که "با قيام بازى نکنيد"؟ آيا پيکار اومانيست، آنقدر اومانيست نيست که بداند يک قيام و يا جنگ داخلى شکست خورده، بدون حزب، بدون صف مستقل و رهبرى پرولتاريا، بدون برنامه و بدون تمامى ملزومات براى دست زدن به اقدام قهرآميز براى تصرف قدرت سياسى، پرولتاريا و تمامى دستاوردهاى محدود تا کنونى او را به "گوشت دم توپ" ضد انقلاب بدل خواهد ساخت و "پوست و گوشت و استخوان" او را به مصالحى براى سازماندهى دوره جديدى از انباشت سرمايه تبديل خواهد کرد؟ اينها همه مسائلى تئوريک اند که پيکار مى توانست به همان شيوه فرماليستى به فصول مربوط به آنها، "فصل تئورى قيام"، "فصل تئورى بحران"، "فصل برنامه و تاکتيک" و غيره در کتب حديث رجوع کند. اما پيکار بيش از اين فرماليست است که چنين کند، او جنگ را مى بيند و لذا تئورى جنگ را مى خواهد. او مسائل تئوريک ناظر بر معضل خود را از روى شکل مساله اى که پيشاروى خود دارد انتخاب مى کند و در تئورى در جستجوى هر سطرى که نامى از اين شکل برده شده است کنکاش مى کند. اين چيزى نيست جز به لفظ تئورى چسبيدن و لاجرم از فراز متد و محتواى آن پريدن! 6 اما مکان واقعى تئورى در تبيين مساله جنگ چيست؟ بطور خلاصه: 7 ١) تئورى بايد بتواند ضرورت جنگ را تحليل کند. ظاهرا همه کسانى که عبارت "جنگ ادامه سياست است ..." را شب و روز تکرار مى کنند نيز همين هدف را دارند. اما پائين تر نشان خواهيم داد که چگونه آنچه ابدا در بررسى هاى ميهن پرستان و آنارکو - پاسيفيست ها مطرح نيست مفهوم مارکسيستى "ضرورت" است. منظور از توضيح ضرورت جنگ، توضيح و تحليل مکان آن در سير قانونمند مجموعه مناسبات توليدى و روابط طبقاتى معينى است که اين جنگ بر متن آن و در رابطه با نيازهاى تحول و انکشاف آن صورت مى پذيرد. اينجا خاورميانه است، منطقه خليج فارس است، منطقه اى است که در آن سرمايه انحصارى به رهبرى امپرياليسم آمريکا تا پيش از انقلاب ايران مناسبات معينى را با پرولتارياى کشورهاى منطقه (و به اين اعتبار با توده هاى زحمتکش غير پرولتر) برقرار ساخته بوده است، مناسباتى که در چارچوب تقسيم امپرياليستى جهان مکان و معناى خاص خود را داشته و يکى از شروط جهانى توليد و بازتوليد مناسبات امپرياليستى توليد (تا پيش از شروع تلاشى جديد و احتمالى براى تقسيم مجدد جهان) را تشکيل مى داده است. اينجا، در اين منطقه و در مهمترين کشور تحت سلطه در خليج فارس (از نظر اقتصادى و سياسى)، انقلابى در جريان است که اين مناسبات را با توازن و تعادل امپرياليستى درونى آن، مورد تهديد قرار داده و ادامه آن، اقتصاد و سياست امپرياليستى را نه فقط در ايران بلکه در تمامى خاورميانه به ورطه بحران خواهد افکند. اينجا پرولتاريا آرمانها، اهداف و امکانات معينى دارد و سرمايه انحصارى نيز بهمين ترتيب بدنبال ايجاد و احياى شرايط اقتصادى و سياسى معينى است. اينجا آرايش معينى، بواسطه جريان انقلاب در ايران، ميان دو اردوگاه انقلاب و ضد انقلاب بر سر مسائل معينى بوجود آمده است، و... ضرورت جنگ را توضيح دادن، يعنى مکان آنرا در سير انکشاف اين مناسبات توليدى و روابط و روياروئى هاى طبقاتى تحليل کردن. چه کسى مى تواند به جنگى ميان طبقات (هر چند طبقه اى) در متن اين مجموعه مناسبات برخورد کند بى آنکه اقتصاد و سياست را، با توجه به موقعيت دو طبقه اصلى متخاصم، پرولتاريا و بورژوازى، در اين مقطع معين مورد تحليل قرار دهد؟ کدام متن کلاسيک در باره جنگ مى تواند، بى آنکه تعقل، تفکر و شناخت مشخص کمونيستهاى امروز آنرا با تحليل مشخص از شرايط مشخص امروز و اينجا پيوند دهد، بلافاصله و بلاواسطه رهنمودى عملى بدست دهد؟ آرى، جنگ ادامه سياست است بطرق قهرى، اما سياست طبقات خود از مکان توليدى آنها و عکس العمل آنها، بمثابه بازتاب انسانى مکانهاى توليدى معين، نسبت به قوانين ضرورى حرکت و انکشاف مناسبات توليدى نشات مى گيرد، و اگر اين دومى را نديده باشيم، ضرورت جنگ را درک نخواهيم کرد، زيرا ضرورت ظهور آن سياستى را که جنگ ادامه قهر آميز آنست را نفهميده ايم. به اين نکته باز مى گرديم. 8 ٢) تئورى بايد "امکان جنگ" - يعنى شرايط عينى اقتصادى و سياسى که جنگ براى بروز و ادامه خويش به آن متکى است - را توضيح دهد. تئورى بايد اين نکته را توضيح دهد که کدام شرايط اقتصادى و سياسى (و نظامى)، ادامه قهر آميز سياست را بصورت جنگ دو کشور معين به منصه ظهور مى رساند، تئورى بايد توضيح دهد که چرا جنگ ميان اين دو کشور معين مى تواند يکى از اشکال ادامه قهرآميز سياست طبقات باشد، و بر اين مبنى اولا، احتمال تحول جنگ را به اشکال ديگر، ثانيا سير محتمل بسط و ادامه آن، و ثالثا شرايط اقتصادى و سياسى خاتمه آنرا بشناسد. آيا با توجه به شرايط اقتصادى و سياسى موجود، اصولا شروع و ادامه اين جنگ مى تواند به ضروريات و نيازهايى که موجد آنند پاسخ دهد؟ براى اين منظور جنگ تا کى و تا بوجود آوردن کدام تحولات معين مى بايد ادامه يابد؟ آيا اين جنگ معين به ايجاد اين تحولات قادر است؟ اگر نه، ادامه قهر آميز سياست موجد اين جنگ معين در چه اشکال ديگرى دنبال خواهد شد؟ آيا شکست و پيروزى طرفين متخاصم، الزاما با شکست و پيروزى سياست موجد جنگ مترادف است و.... 9 ٣) تئورى بايد، در گام بعد، از تحليل ضرورت بنيادى و امکان عملى جنگ فراتر رفته و مطلوبيت طبقاتى جنگ (مطلوبيت براى طبقات معين) را بررسى کند. از آنجا که مفسرين عجول جمله "جنگ ادامه سياست..." دقيقا همين مقوله "مطلوبيت طبقاتى جنگ" را با مساله "ضرورت جنگ" اشتباه گرفته اند، لازمست قدرى در باره اين مساله اثباتا توضيح دهيم. 10 تا آنجا که از ضرورت و امکان جنگ سخن مى گوييم، قوانين و شرايط عينى موجود مسلط بر جامعه و خارج از ذهن انسانها را مد نظر داريم. اما وقتى از خود جنگ، بمثابه يک واقعيت بالفعل صحبت مى کنيم، پاى انسانها و ذهنيت و شعور طبقاتى آنها کاملا بميان کشيده مى شود. ضرورت و امکان جنگ مقولاتى هستند که به قوانين عينى و اقتصادى حرکت جوامع و مشخصات اقتصادى و سياسى کشورها در يک مقطع تاريخى معين مربوط مى شوند. اما طبقات بازتاب انسانى اين مناسبات اقتصادى اند، و لذا آنچه را که در واقعيت امر بصورت قوانينى بيرون از اراده شان وادار به حرکت شان مى کند، اينان بصورت "منافع و اهداف ويژه" خود در اين يا آن مقطع معين فرموله و تعريف مى کنند و با تعريف و اتخاذ پراتيکى (فرهنگى، سياسى، نظامى و...) براى دستيابى به اين اهداف و منافع، در عمل سير انکشاف مناسبات اجتماعى و روابط طبقاتى را، با دخالت و حرکت ارادى خود، به پيش مى رانند. اين اهداف ويژه بى شک در همان محدوده اى که قوانين (ضروريات) و امکانات عينى بدان تحميل مى کنند، دنبال گرفته مى شوند، اما کاملا بر آن منطبق نيستند چرا که منافع و اهداف ويژه طبقات بيان ضروريات عينى تحول مناسبات اجتماعى از زاويه شعور طبقاتى معينى هستند: 11 "تغييرات زيربناى اقتصادى، دير يا زود به تحول تمامى روبناى عظيم مى انجامد. در مطالعه اين تحولات همواره لازم است تمايزى قائل شويم، بين تحول مادى وضعيت اقتصادى توليد، که مى تواند با دقت علوم طبيعى تبيين شود، با آن اشکال حقوقى، سياسى ، هنرى، مذهبى و يا فلسفى - و بطور خلاصه با آن اشکال ايدئولوژيکى - که انسانها در آن اشکال از اين تناقض (در زيربناى اقتصادى) آگاه شده و با مبارزه خويش يکسره اش مى کنند." (مارکس، پيشگفتار نقد اقتصاد سياسى) 12 بعبارت ديگر، انقلاب حاصل حاد شدن تضاد ميان رشد نيروهاى مولده و مناسبات توليدى است که مانع رشد آن گشته اند، اين ضرورت انقلاب است، اما هرگز کسى را نخواهيد يافت که با شعار "راه رشد نيروهاى مولده گشوده بايد گردد!" در انقلاب شرکت کند! (البته داريم کسانى را که با اين شعار، از زير انقلاب شانه خالى کنند) براى مثال يک انقلاب بورژوايى کلاسيک، به اعتبار نقش اش در راهگشايى از رشد نيروهاى مولده ضرورت مى يابد، اما هيچيک از اقشار و طبقات اجتماعى با اين هدف در انقلاب شرکت نمى کنند و به آن جلب نمى شوند. آنها انقلاب را، و لاجرم تناقض زيرين آنرا، در همان اشکالى مى فهمند و تصوير مى کنند که مارکس فوقا اشاره مى کند. تجارت آزاد مى خواهند، برابرى در برابر قانون مى خواهند، آزادى علم از چنگال مذهب را مى خواهند، نان مى خواهند، جدايى مذهب از دولت را مى خواهند، پارلمان مى خواهند از بين رفتن ديون اربابى را مى خواهند، و... به "نيروهاى مولده" و تناقض آن با "مناسبات توليد" انديشه هم نمى کنند، اما در همين اين و آن خواستن ها، تحولى را باعث مى گردند که در واقعيت امر به ضرورت انقلاب، به تناقض زيربنايى جامعه، پاسخ مى گويد و راه را براى رشد نيروهاى مولده مى گشايد. مطلوبيت طبقاتى جنگ، و يا بعبارت ديگر اهداف و منافع ويژه اى که انعکاس ضروريات عام تر و بنيادى ترى در ذهن طبقات معين است، لاجرم خود در سطحى روبنايى معنى دارد. جنگ را صرفا با "اهداف ويژه" طرفين متخاصم توضيح دادن چيزى جز سياست را به ديپلماسى و "سياست خارجى" تنزل دادن نيست، حال آنکه جنگ و ديپلماسى هر دو ادامه سياستند. تمام آنچه که ميهن پرستان و آنارکو-پاسيفيست هاى ما تا کنون بنام تحليل تئوريک از جنگ ايران و عراق تحويل داده اند، چيزى جز سير و سياحت در همين سطح روبنائى، سطح مطلوبيت و يا عدم مطلوبيت جنگ براى اين يا آن طبقه معين نبوده است: "بورژوازى عراق اين را مى خواهد، بورژوازى ايران آن را"، "پرولتارياى ايران و عراق منفعتى در جنگ ندارند"، يا "بنفع پرولتارياى ايران است که جلوى عراق بايستد" و... سياستى که جنگ ايران و عراق ادامه آنست، براى اين تحريف کنندگان احکام لنينى، معنائى جز ليست کردن "مطالبات" طبقات از جنگ نداشته است. تاکتيک پرولتاريا هم از همين سطح "مطلوبيت و مطالبات" استخراج مى شود: "جنگى حادث شده است که دلائلش مستقل از مبارزه طبقاتى در ايران است، حال ببينيم منافع پرولتاريا، حالت مطلوب براى پرولتاريا در اين جنگ چيست؟" اين سوال را پاسخ دهيد، تاکتيک پرولترى را يافته ايد! 13 در اينکه توضيح مطلوبيت طبقاتى جنگ جزء لايتجزاى هر تحليل مارکسيستى است ترديدى نيست. اما منحصر کردن تحليل به اين سطح، جز قضاوت کردن بورژوازى بر حسب آنچه او درباره خود مى گويد، و لاجرم جز از کف دادن قدرت تحليل تئوريک مارکسيستى از ضروريات و قوانين حاکم بر حرکت طبقات و به اين اعتبار گسستن کامل از تئورى درطرح و اتخاذ تاکتيکها نتيجه اى نخواهد داشت. 14 اما آن تئورى که در برخورد به جنگ ايران و عراق قادر باشد ضرورت، امکان و مطلوبيت طبقاتى اين جنگ را بشکافد، ناگزير مى بايد در وهله اول به مسائلى پاسخ دهد و يا داده باشد که حتى قبل از آغاز جنگ پيشاروى جنبش کمونيستى و کارگرى ما قرار داشته است. اگر توضيح ضرورت جنگ مستلزم تحليل مناسبات بنيادى ميان کار و سرمايه در ايران و منطقه و تحولات کنکرت آن است، بديهى است که "انقلاب ايران" بعنوان بنيادى ترين و تعيين کننده ترين عامل در سير تحول اين مناسبات در چند ساله اخير مى بايد محور اين تحليل تئوريک قرار گيرد. اگر نخواهيم مانند پيکار از سطح مطلوبيت طبقاتى جنگ آغاز کنيم و تحليل را با بيوگرافى بورژوازى ايران و عراق و اشتياقات، اميال و تخاصماتى آغاز کنيم که اين دو بورژوازى "همواره داشته اند" و امروز "دست بر قضا" بروز خارجى يافته اند، يعنى اگر بخواهيم مارکسيستى فکر کنيم و معتقد باشيم که تحولات اجتماعى، و از جمله جنگ ميان دو بورژوازى تصادفى و اختيارى رخ نمى دهند و از نظر تاريخى، هر ميل و هوس "قائم بذات" طبقاتى تنها آنگاه امکان تحقق مى يابد که ضروريات بنيادى حرکت جامعه و مناسبات توليدى و طبقاتى تحقق آنرا ضرورى و ممکن کرده باشند و بطور خلاصه اگر در تحليل جنگ ايران و عراق از مناسبات کار و سرمايه و تحولات و اوضاع و احوال کنکرت آن حرکت کنيم، آنگاه گريزى نخواهيم داشت از اينکه تحليل جنگ را ادامه تحليل خود از سرمايه دارى امپرياليستى در ايران و منطقه و اثرات انقلاب ايران برآن، بدانيم. بنابراين اگر بخش اعظم جنبش کمونيستى مساله جنگ و تاکتيک پرولترى در قبال آن را به نادرست جدا از تئورى و مواضع برنامه اى و تاکتيکى خود در قبال انقلاب ايران بررسى مى کند، ما بايد تاکيد کنيم که نظر به اهميت تعيين کننده انقلاب ايران در سير انکشاف مناسبات امپرياليستى کار و سرمايه در ايران و منطقه، موضع گيرى در قبال جنگ ناگزير مى بايد بر تئورى، مواضع برنامه اى و مشى تاکتيکى ما در قبال انقلاب ايران متکى باشد و با آن در تطابق قرار گيرد. 15 اينجاست که به نکته اى که در ابتداى بحث به آن اشاره کرديم مى رسيم: تاکتيکهاى بخش اعظم جنبش کمونيستى در قبال مساله جنگ، افشاگر کم کارى قابل ملاحظه اى است که جنبش در زمينه تبديل تئورى به اصول برنامه و تاکتيک بدان گرفتار بوده است. جنبش کمونيستى تاکتيکهاى خود را در قبال مسائل سياسى و از جمله جنگ حاضر، که يکى پس از ديگرى مستقل از اراده او طرح مى شوند، عمدتا بگونه اى گسسته و جدا از يک مشى تاکتيکى مشخص که مبتنى بر تحليل مشخص جامعه و انقلاب ايران و برنامه مشخص در قبال آن باشد، طرح و اتخاذ مى کند. مادام که چنين است از انحرافات تاکتيکى، و از آن مهمتر از بروز اين انحرافات در اشکال متنوع، گريزى نخواهد بود. 16 بنظر ما، مشى تاکتيکى که تحليل مارکسيستى شرايط جامعه و انقلاب و اهداف آن اتخاذ آن را ضرورى و اصولى مى سازد، مشى "دفاع از انقلاب و تداوم بخشيدن به آن" است. ما در مقالات و جزوات مختلف، با بررسى خصوصيات بنيادى سرمايه دارى ايران، ماهيت و محتواى انقلاب حاضر، و سير تحول دو اردوگاه انقلاب و ضد انقلاب، در دفاع از اين مشى چنين استدلال کرده ايم که: 17 اولا، انقلاب دمکراتيک ايران مى بايد فراهم آورنده پيش شرط هاى اقتصادى و سياسى مشخص براى حرکت نهايى پرولتاريا بسوى سوسياليسم باشد. اين پيش شرط ها و دستاوردها مى بايد بوجود آيند، حفظ شوند، بسط داده شوند و اين همه به قابليت نيروى مستقل پرولتاريا در سازماندهى و رهبرى دفاع از اين دستاوردها بستگى خواهد داشت. پيروزى انقلاب حاضر به معناى آنست که پرولتاريا بتواند پروسه ايجاد اين پيش شرط ها و دستاوردهاى اقتصادى و سياسى را "از بالا" تسهيل و تسريع کند. انجام اين امر خود مستلزم دفاع قاطعانه از دستاوردهاى قيام نيمه کاره بهمن و بسط اين دستاوردها بمنظور فراهم آوردن شرايط عينى و ذهنى لازم براى قيام ديگرى است که مى بايد به رهبرى پرولتارياى انقلابى به پيروزى رسد. مادام که شرايط عينى و ذهنى لازم براى اين قيام پيروزمند (بمثابه حلقه اى در مبارزه طبقاتى پرولتاريا) فراهم نيامده اند، دفاع از انقلاب بمعناى عام فوق مشى تاکتيکى عمومى پرولتاريا خواهد بود. بعبارت ديگر برنامه پرولتاريا در انقلاب حاضر مبتنى بر تحليل مشخص شرايط مشخص پس از قيام بهمن، آن رشته عمومى که تاکتيکهاى کمونيستها را در اين دوره به هم پيوند مى دهد، تعيين نموده است. 18 ثانيا، تحليل مشخص سرمايه دارى ايران، محتوم بودن تهاجم قهر آميز بورژوازى و امپرياليسم را به انقلاب و به پرولتاريا، در اشکال مختلف و به رهبرى جريانات سياسى مختلف بورژوازى ايران (چه در حکومت و چه در اپوزيسيون) و يا حتى نيروهاى بورژوازى امپرياليست بطور اعم، آشکار نموده است. "دفاع از انقلاب"، بمعناى سازماندهى مقاومت توده اى به رهبرى پرولتاريا در مقابل اين تهاجم محتوم، به معناى اخص کلمه نيز در دستور پرولتارياى انقلابى قرار مى گيرد و يکى از ارکان تعيين کننده مشى تاکتيکى او را تشکيل مى دهد. اين نکته اى است که مباحثات سياسى، را از همان فرداى قيام بهمن در مقابل رژيم جمهورى اسلامى که تا مدتها عامل اصلى تهاجم ضد انقلاب بود، و نيز در قبال کودتاى اپوزيسيون امپرياليستى و اينک جنگ ايران و عراق، بيکديگر پيوند مى دهد. 19 و ثالثا، تا زمانى که شرايط عينى و ذهنى لازم براى قيام به رهبرى پرولتاريا و استقرار دولت انقلابى فراهم نيامده است، يعنى تا زمانى که دفاع از انقلاب و حفظ و بسط دستاوردهاى آن لزوما بايد از پائين، و نه از بالا و پائين هر دو صورت پذيرد، جلوگيرى از تثبيت حکومت ضد انقلابى کنونى بورژوازى يا وحدت يافتن صفوف بورژوازى، يکى از ارکان تعيين کننده مشى تاکتيکى پرولتاريا است. از اينرو دفاع از انقلاب نمى تواند و نبايد با دفاع از حکومت و يا جناحى از بورژوازى، چه در تئورى و چه در عمل مترادف قرار گيرد. لذا دفاع از انقلاب اين معنى را نيز در بردارد که پرولتاريا مقابل تمام تلاشهايى که بورژوازى در اشکال مختلف، و هر روز بيشتر به گونه اى قهر آميز، براى استقرار هژمونى سرمايه انحصارى در صفوف بورژوازى بدان دست مى زند، مقاومت کرده و آنرا قاطعانه سرکوب نمايد. 20 از اينجاست که ما معتقديم دفاع از انقلاب و حفظ تداوم آن، بمثابه مشى تاکتيکى پرولتاريا، از پس از قيام بهمن تا کنون و تا زمانى که تعرض براى تصرف قدرت سياسى بدليل شرايط عينى و ذهنى در دستور قرار نگرفته است، مستقل از جنگ حاضر، و يا هر تهاجم بالفعل ديگر ضد انقلاب اصولى بودن خود را به ثبوت رسانيده است. تنها يک خرده بورژوازى محبوس در الفاظ، و يا کسى که خود هنوز رژيم جمهورى اسلامى و "انقلاب" را مترادف مى گيرد، مى تواند سياست "دفاع از انقلاب در مقابل جنگ سرمايه داران" را دفاع طلبى در مقابل عراق بداند. منتقدين سياست دفاع از انقلاب در مقابل جنگ، بايد مشخصا اين را نشان دهند که اکنون آنچنان شرايط عينى و ذهنى فراهم اند که سياست پرولتاريا مى بايد به سياست تعرض براى تسخير قدرت سياسى بدل شود. در غير اينصورت، شعار تبديل جنگ به جنگ داخلى و قيام و... رجزخوانى آنارشيستى بيش نخواهد بود. 21 وظيفه اى که اين جنگ مشخص در برابر پرولتاريا قرار ميدهد، تعيين آنچنان تاکتيک معينى است که مشى تاکتيکى او را در شرايط جديد به بهترين وجه پيگيرى نمايد. نکته مهم در اين ميان تعيين آن اشکال معينى است که انقلاب از جانب جنگ بطور اعم و عملکردهاى دو رژيم ايران و عراق بطور اخص مورد تهاجم قرار گرفته است. اشکالى که مقابله پرولتاريا با آن نه تنها هجوم بورژوازى را پس مى راند، بلکه امر سازماندهى و ارتقاء آگاهى پرولتاريا را، که شرط لازم نزديک شدن به قدرت سياسى است، به پيش مى برد. 22 امروز سردرگمى تاکتيکى جنبش کمونيستى بيش از پيش فقدان يک مشى تاکتيکى پرولترى را برملا ساخته است، و اين بنوبه خود از فقدان يک برنامه روشن کمونيستى در انقلاب حاضر و تحليل مشخص از شرايط پس از قيام مايه مى گيرد. جنگ اين خاصيت را داشته است که اين خلاء را به وجه خيره کننده اى مشهود ساخته است. نتايج عملى تاکتيکهاى انحرافى، يعنى تقويت رژيم جمهورى اسلامى توسط سوسيال شوينيست ها و آب ريختن به آسياب اپوزيسيون امپرياليستى توسط آنارکو - پاسيفيستها، و لاجرم فرستادن پرولتاريا به دنبال بورژوازى از هر دو سو، آنقدر اسفبار خواهد بود که جنبش کمونيستى را به نقد عينى از لاقيدى تئوريک خود، و بى توجهى اش به اصول برنامه و تاکتيک پرولترى، بکشاند. نکته مثبت اينست که مصالح اين نقد هم اکنون در موضعگيرى ها و مباحثات درون جنبش کمونيستى بر سر مساله جنگ فراهم آمده است. 23 منصور حکمت 24 سوم آبان ١٣٥٩ 25 بسوى سوسياليسم - دوره اول - شماره ٣ m-hekmat.com #0010fa